Poštovani gospodine Alfandari,
Ekselencije,
Dame i gospodo,
Dragi prijatelji,
Sa zadovoljstvom sam prihvatio poziv da vam se obratim na Petoj, jubilarnoj konferenciji Mahar. Čestitam Jevrejskoj zajednici Crne Gore na odličnoj organizaciji, a svim gostima želim da se u našoj zemlji osjećaju kao kod svoje kuće.
Riječ Mahar na hebrejskom znači sjutra. Ako ovo veče simbolizuje put buduće saradnje jevrejskih zajednica u regionu, u šta sam ubijeđen, onda se svi zajedno imamo čemu radovati. Jer je to istovremeno i doprinos stabilnosti i izvjesnijoj budućnosti Zapadnog Balkana.
Drago mi je da su ovdje predstavnici jevrejskih zajednica sa prostora bivše Jugoslavije, i iz cijele jugoistočne Evrope. Mahar je kohezioni faktor koji između ostalog odražava i težnju domaćina, naših Jevreja, da stalno doprinose učvršćivanju multietničkog i multireligijskog sklada, što je jedan od ključnih fundamenata savremene Crne Gore.
Želim da izrazim i lično zadovoljstvo što je Jevrejska zajednica u Crnoj Gori osnovana u vrijeme kada sam bio predsjednik Vlade, cijeneći činjenicu da se veoma konstruktivni odnosi sa crnogorskim institucijama razvijaju neometano od prvog dana. Ova sinergija se reflektuje i na odlične odnose između Crne Gore i Izraela, kojima snažan lični pečat daje i naš počasni konzul u Tel Avivu Nimrod Rinot. Mislim da je za sve sjajna vijest da će u Podgorici do kraja godine početi gradnja sinagoge, koja će biti prva novoizgrađena u Evropi u ovom vijeku.
Mi smo ponosni na to što je Crna Gora država u kojoj nikad nije bilo antisemitizma. Posebno na činjenicu da smo, pored Albanije, jedina evropska država u kojoj je bilo više Jevreja poslije, nego uoči Drugog svjetskog rata. Jedna smo od zemalja i u današnjoj Evropi gdje su Jevreji potpuno bezbjedni, gdje se ljudi sa kipom dočekuju s poštovanjem širom Crne Gore. Ponosni na naše građane svih vjera i nacija koji su tokom krvavog raspada Jugoslavije štitili manjine i snažili multietničnost, koji su sačuvali ovdje mir i doprinijeli da Crna Gora bude jedina jugoslovenska republika u kojoj nije bilo ratova i ratnih razaranja.
Prisutnost Jevreja u Crnoj Gori ima dugu tradiciju. Podsjetimo da je Šabataj Zevi, važna ličnost za jevrejsku kulturnu baštinu, živio i sahranjen u Ulcinju. Ipak, Drugi svjetski rat je najmarkatnija tačka koja nas povezuje u novijoj istoriji. To je bilo vrijeme u kom su Crnogorci i Jevreji zajedno živjeli, i zajedno ginuli, boreći se protiv nacističke i fašističke pošasti. Većina evropskih Jevreja nestala je u Holokaustu, u tom nemjerljivom i do tada nezapamćenom zločinu. Ali je bilo i onih koji su trajno obilježili našu istoriju. Kao braća i sestre Baruh, Moša Pijade, ili Lujo Davičo, koji su s puškom u ruci, rame uz rame sa svojim drugovima partizanima, jurišali na fašističke rovove. Mi ne zaboravljamo da je Lujo Davičo stijeljan u Nikšiću, i da je njegova žrtva narativ slobodarske, antifašističke Crne Gore, poruka poput one koju nam je u nasljeđe ostavio Ljubo Čupić.
Jevrejska poslovica kaže “Ne govorim zato što mogu da govorim, već govorim zato što ne mogu da ćutim”. Crnogorski i jevrejski narod nikada nijesu mogli da ćute, ni pred okupatorima, ni pred nepravdom.
Crnogorci i Jevreji su pokazali da imaju mnogo toga zajedičkog i u istorijskoj istrajnosti i odlučnosti da stvore i obnove svoje zemlje i očuvaju svoj identitet. Država Izrael, osnovana prije samo 70 godina, stvorena ni iz čega, u pustinji izgleda kao jedno od svjetskih čuda. Isto tako i jevrejska dijaspora koja je uspjela da prevaziđe strahote Holokausta. Danas Jevreja u svijetu ima onoliko koliko ih je bilo i prije Drugog svjetskog rata. I Crna Gora je do obnove svoje nezavisnosti prošla kroz mnoge scile i haribde balkanskih i evropskih političkih previranja ali je ponovo pronašla svoj put, i danas je moderna evropska država, najmlađa članica NATO, u poodmaklom pregovaračkom procesu za članstvo u EU. Naši međunarodni partneri je zovu zemljom dobrih vijesti sa Balkana, i sidrom njegove stabilnosti. Neko je rekao da je to možda i najveći demokratski projekat u Evropi poslije rušenja Berlinskog zida. I uspjesi koje je Crna Gora ostvarila samim činom obnove svoje nezavisnosti, i ostvareni progres nakon toga, djeluju kao čudo u današnjem globalnom kontekstu.
To samo pokazuje da smo dostojni svoje istorije. Svojevremeno je britanski premijer Vilijem Gledston napisao knjigu o Crnoj Gori i Crnogorcima. On između ostalog kaže (citiram): „…najromantičnije i najpotresnije slike drugih istorija blijede pred običnim životom Crne Gore…to su najzad oni čiji đedovi poniješe sa sobom štampariju u planine…” Mislio je na štampariju Crnojevića, prvu u ovom dijelu Evrope, još u 15. vijeku.
I Crnogorci i Jevreji su nacije sa velikom istorijom. Zajedničko nam je i to što smo kroz vjekove očuvali i njegovali svoju kulturnu baštinu, što je još jedna važna nit koja nas spaja.
Siguran sam da će se i na ovogodišnjoj konferenciji Mahar čuti mnogo mudrih riječi, ne samo o jevrejskom pitanju, od gostiju koji su došli iz cijelog svijeta. Nadam se da ćete otići sa puno pozitivnih utisaka iz Crne Gore i da ćemo se ovdje, ili u vašim zemljama, svuda, redovno sretati kao poštovaoci i prijatelji.
Još jednom, upućujem čestitke Jevrejskoj zajednici Crne Gore i pozdravljam sve učesnike ovogodišnjeg Mahara.
Hvala vam na pažnji.
